Wokół systemu politycznego Republiki Argentyny

      

Argentyna jest drugim, po Brazylii, największym państwem Ameryki Południowej. Zamieszkują ją blisko 44 miliony mieszkańców. Stolicą kraju jest Buenos Aires. Argentyna kojarzy nam się z tangiem, telenowelami, wołowiną czy piłką nożną. Bez wątpienia, Argentyna to miejsce wielu kontrastów, które intryguje pod wieloma względami. Dzisiaj wyjątkowo chciałabym skupić się na innym, mniej znanym wątku niż kulturowy czy społeczny. W tym wpisie chciałabym zaznajomić Was z systemem politycznym tego państwa. Zatem, zapraszam wszystkich do zapoznania się z analizą odmiany argentyńskiego ustroju politycznego.

      Na początku omawiania każdego systemu politycznego, należy wskazać jego podstawy prawnoustrojowe. Jeżeli chodzi o Republikę Argentyny, to najwyższym w hierarchii aktem prawnym jest Konstytucja Republiki Argentyńskiej z 1 maja 1853r. Należy ona do grona najstarszych konstytucji latynoamerykańskich. Jest też swoistym fenomenem na skalę światową, ponieważ, oczywiście z uwzględnieniem wielu zmian i uzupełnień, obowiązuje ona już od 167 lat. Jak większość ustaw zasadniczych państw Ameryki Południowej, tak samo argentyńska, została napisana w oparciu o model konstytucyjny Stanów Zjednoczonych.
     Jak wcześniej wspomniałam, Konstytucja Republiki Argentyny jest wzbogacona o wiele zmian przepisów. Główne przyczyny tego zjawiska leżą po stronie przewrotów politycznych, które miały tam miejsce. Wiadomo, że w Argentynie, szczególnie w XX wieku dochodziło do wielu przemian. Argentyńczycy żyli w czasach rządów dyktatorskich, reżimów wojskowych, który ostatni zakończył się w 1983 roku. Na ten okres czasu ichniejsza ustawa zasadnicza była zawieszona. W momencie upadku tego ustroju politycznego, w Argentynie rozpoczął się proces demokratyzacji. Co prawda, zaczęto prace nad nową konstytucją, lecz zakończyła się ona fiaskiem. Legislatorzy doszli do wniosku, że lepiej jest zmodernizować treść starej konstytucji, niż tworzyć ją od nowa.
      W pierwszym artykule zostały określone najważniejsze zasady kształtujące argentyńską odmianę systemu politycznego. Są to : 1) zasada państwa demokratycznego, 2) zasada rządów przedstawicielskich, 3) zasada federalizmu. Kolejno, pierwsza zasada zapewnia obywatelom pełnię praw i wolności obywatelskich. Druga określa podstawy procedur tworzenia prawa oraz formę rządów, które sprawuje suweren za pośrednictwem wybranych w wyborach przedstawicieli. Ostatnia kształtuje strukturę państwa, nadając poszczególnym regionom większą autonomię niż ma to miejsce w krajach unitarnych. 

Siedziba Kongresu Narodowego

      Istotną zasadą ustroju politycznego Republiki Argentyny jest oczywiście zasada podziału i równowagi władz. Zgodnie z Monteskiuszowskim założeniami, dzieli się ona na ustawodawczą, wykonawczą oraz sądowniczą. W Argentynie tę pierwszą sprawuje dwuizbowy Kongres Narodowy, składający się z dwóch izb – Izby Deputowanych(reprezentujący Republikę) oraz Senat (reprezentujący prowincję i miasto Buenos Aires. Zgodnie z nazwą zasady, Kongres Narodowy przede wszystkim zajmuje się tworzeniem obowiązującego prawa. Jako parlament, realizuje także funkcję kontrolną. Ze względu na specyfikę tego systemu, nie ma on dużych uprawnień kontrolnych wobec organów egzekutywy. Jednak, system przewiduje tzw. procedurę impeachmentu. Izba Deputowanych może postawić prezydenta w stan oskarżenia przed Senat w sprawach wagi odpowiedzialności prawnej. W razie zadecydowania o winie głowy państwa przez drugą izbę parlamentu, to zostaje odwołany ze piastowania tego urzędu państwowego. Bierne prawo wyborcze do Izby Deputowanych wynosi 25 lat i trzeba być obywatelem Argentyny od minimum 4 lat, zaś do Senatu wynosi 30 lat i trzeba posiadać obywatelstwo argentyńskie od minimum lat 6. W wyborach parlamentarnych stosuje się metodę liczenia głosów stworzoną przez d’Hondta. Obecnie w całym Kongresie Narodowym zasiada 329 parlamentarzystów, z czego 257 w Izbie Deputowanych, a 72 w Senacie. Gmach parlamentu znajduje się na Plaza de los Congresos w Buenos Aires. 

Obecny prezydent Argentyny Alberto Fernandez

        Władza wykonawcza spoczywa na barkach Prezydenta Republiki Argentyny, który pełni funkcję głowy państwa, tym też szefa rządu. W ten sposób wyjawia się kolejna cecha charakterystyczna tego systemu. W Argentynie funkcjonuje model prezydencki, podobnie jak w większości państw Ameryki Południowej czy w Stanach Zjednoczonych. Jego pozycję ustrojową wzmacnia fakt, że wybiera się go  w wyborach powszechnych i bezpośrednich. Mimo, iż w 1994 roku został wykreowany urząd Szefa Gabinetu Ministrów, który w systemach opartych na modelu parlamentarnych stanowi faktycznie najważniejszą funkcję w państwie, to w argentyńskim systemie politycznym sytuacja wygląda inaczej. Mimo, że na nim spoczywa odpowiedzialność polityczna, której głowa państwa nie posiada, to i tak prezydent jest szefem administracji federalnej. W praktyce oznacza to, że nadaje charakter państwowej polityce. Pomagają mu w tym ministrowie, którzy odpowiadają za poszczególne resorty, takie jak sprawy zagraniczne, obrona narodowa, edukacja itp.
     W relacji z parlamentem, to głowie państwa przysługuje inicjatywa ustawodawcza oraz weto zawieszające wobec ustaw, które parlament może przegłosować. Oczywiście, zgodnie ze zasadami ścieżki legislacyjnej, prezydent pod każdą ustawą musi złożyć swój podpis. Ponadto, w sytuacjach, kiedy ustawa nie może zostać uchwalona w trybie zwykłym, to za wyjątkiem poszczególnych kwestii (np. prawa wyborczego), argentyńska głowa państwa może wydać dekrety z mocą ustawy. Prezydent również otwiera coroczne posiedzenie Kongresu Narodowego, może proponować podjęcie przez parlament określonych reform, może też zwoływać sesje nadzwyczajne parlamentu czy przedłużać czas sesji zwyczajnych.
      Jako szef rządu, powołuje on członków administracji federalnej; na stanowiska ministerialne, sekretarzy stanu oraz wybiera Szefa Gabinetu Ministrów. Zgodnie z konstytucyjnymi zapisami, kieruje on faktyczną pracą federalnej administracji rządowej. Między innymi, wydaje akty wykonawcze prezydenta, kieruje projekty ustaw budżetowych do parlamentu czy udziela odpowiedzi na interpelacje deputowanych. Ponosi on wprawdzie podwójną odpowiedzialność polityczną – zarówno przed paramentem, jak i przed prezydentem. Jednak, czy można powiedzieć o faktycznej mocy sprawczej w rządzeniu u Szefa Gabinetu Ministrów? Taki urząd w systemie prezydenckim jest fenomenem na skalę światową, bo zgodnie z modelowym systemem prezydenckim, takie stanowisko nie powinno istnieć. Jednak, z racji prerogatyw, które przysługują argentyńskiej głowie państwa, nie można stwierdzić, że w Argentynie obowiązuje system semiprezydencki. Stąd wyłania się specyfika tego ustroju politycznego.
       W korelacji z sądownictwem, to prezydent, za zgodą Senatu, mianuje członków Sądu Najwyższego, sędziów federalnych. Ma oczywiście prawo łaski. W Argentynie także funkcjonuje urząd wiceprezydenta, który w razie niedyspozycji prezydenta, przejmuje jego obowiązki do czasu zakończenia kadencji. Zgodnie z treścią konstytucji, trwa ona 4 lata i kandydat ubiegający się o fotel prezydenta musi spełniać odpowiednie wymogi. Osobą pretendującą o to stanowisko może być tylko argentyński/a obywatel/ka, która/a urodził/a się na terenie Argentyny. Taka osoba mogła urodzić się za granicą, lecz jeden z rodziców musiał posiadać argentyńskie obywatelstwo od urodzenia. W dniu wyborów kandydat winien mieć skończony 30 lat. Argentyńska ustawa zasadnicza dopuszcza wielokrotność reelekcji, lecz pod rząd można sprawować ten urząd dwukrotnie. Siedzibą prezydenta Republiki Argentyny jest Casa Rosada w Buenos Aires.
        Jeszcze dodam krótką wzmiankę o tym, jak wygląda sytuacja z prawem wyborczym w Argentynie. Czynne prawo wyborcze przysługuje obywatelom od 16 roku życia. Jednak, w przedziale 16-18 lat, nie jest ono obligatoryjne. Od ukończenia pełnoletności do 70 roku życia obowiązuje przymus wyborczy. Zwolnieni z udziału w głosowaniach są poszczególni obywatele, np. chorzy i inwalidzi, co przewiduje argentyński kodeks wyborczy. Za brak spełnienia obywatelskiego obowiązku, grozi grzywna.
       Jeżeli chodzi o władzę sądowniczą, to sądem najwyższej instancji jest Sąd Najwyższy. Sędziowie są mianowani przez głowę państwa za zgodą Senatu. Sąd Najwyższy w swych decyzjach charakteryzuje się niezawisłością i niezależnością od pozostałych władz. Władzę sądowniczą sprawują również sędziowie federalni w sądach niższej instancji.
       Mam nadzieję, że w sposób zrozumiały przedstawiłam charakterystykę systemu politycznego Republiki Argentyny! Następnym razem chciałabym przybliżyć obraz aktualnej, argentyńskiej areny politycznej.

                                                                                                                                                         Justyna Smoleń